Wcześniaki – Mali Wojownicy i Wielkie Życie

Z okazji Światowego Dnia Wcześniaka – 17 listopada

Każdego roku na całym świecie około 15 milionów dzieci rodzi się przedwcześnie, czyli przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży. W Polsce szacuje się, że wcześniaki stanowią około 6-7% wszystkich noworodków. Światowy Dzień Wcześniaka jest okazją do zwiększenia świadomości o ich wyjątkowych potrzebach oraz wyzwaniach, z jakimi muszą zmierzyć się zarówno dzieci, jak i ich rodziny.

Kim jest wcześniak?

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wcześniak to dziecko urodzone przed 37. tygodniem ciąży. W zależności od momentu porodu, wyróżniamy:

• Wcześniaki skrajne – urodzone przed 28. tygodniem ciąży,
• Wcześniaki bardzo niedojrzałe – urodzone między 28. a 32. tygodniem ciąży,
• Wcześniaki umiarkowane i późne – urodzone między 32. a 37. tygodniem ciąży.

Im krótszy czas ciąży, tym większe ryzyko problemów zdrowotnych i rozwojowych, wynikających z niedojrzałości narządów i układów.

Najczęstsze trudności wrodzone u wcześniaków

1. Niedojrzałość układu nerwowego:
   • Układ nerwowy wcześniaka jest niekompletnie rozwinięty, co może prowadzić do problemów z regulacją napięcia mięśniowego, koordynacją ruchową oraz opóźnień w rozwoju psychoruchowym.
   • Istnieje zwiększone ryzyko mózgowego porażenia dziecięcego (MPD) oraz zaburzeń integracji sensorycznej.
2. Problemy z oddychaniem:
   • Często występuje niewydolność oddechowa, zespół zaburzeń oddychania (RDS) czy dysplazja oskrzelowo-płucna (BPD).
3. Zaburzenia funkcji układu słuchowego i kory słuchowej:
   • Wcześniaki są szczególnie narażone na uszkodzenia słuchu. Statystyki wskazują, że:
     • 2-5% wcześniaków ma trwałe uszkodzenia słuchu (dla porównania, u dzieci donoszonych odsetek ten wynosi 0,1-0,3%).
     • Ryzyko wzrasta u dzieci z bardzo niską masą urodzeniową (poniżej 1500 g) oraz u skrajnych wcześniaków.
     • Niedojrzałość kory słuchowej może powodować trudności w zakresie przetwarzania słuchowego, mimo prawidłowego wyniku badania słuchu.
   • Istotnym elementem profilaktyki słyszenia jest przesiewowe badanie słuchu, które w Polsce wykonuje się u wszystkich noworodków. Program finansowany przez Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy (WOŚP) umożliwia wykrycie uszkodzeń słuchu i wczesne wdrożenie terapii. Każde dziecko urodzone przedwcześnie – niezależnie od wyniku – otrzymuje żółtą wklejkę do książeczki zdrowia dziecka, co przypomina o konieczności monitorowania słuchu na dalszych etapach rozwoju dziecka, ze względu na występujące w wywiadzie czynniki dla uszkodzenia słuchu.
4. Problemy żywieniowe i gastroenterologiczne:
   • Niedojrzałość przewodu pokarmowego może powodować trudności w karmieniu, refluks żołądkowo-przełykowy czy martwicze zapalenie jelit (NEC).
5. Niedojrzałość układu odpornościowego:
   • Wcześniaki są bardziej narażone na infekcje i choroby zakaźne.

Konsekwencje wcześniactwa w dalszym rozwoju

Wiele trudności wrodzonych może mieć długofalowy wpływ na rozwój dziecka. Do najczęściej spotykanych konsekwencji należą:

• Opóźnienia rozwoju mowy i języka: Problemy ze słuchem i przetwarzaniem dźwięków mogą prowadzić do trudności w artykulacji, budowaniu zdań czy rozumieniu mowy.
• Zaburzenia przetwarzania słuchowego: Problemy w zakresie rozumienia mowy w hałasie, koncentracji uwagi, podzielności uwagi, słuchu fonematycznego, integracji i separacji obuusznej.
• Zaburzenia integracji sensorycznej: Nadwrażliwość na bodźce (dotykowe, słuchowe, wzrokowe) lub trudności z przetwarzaniem informacji sensorycznych mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie.
• Trudności w nauce: Problemy z koncentracją, pamięcią roboczą oraz funkcjami wykonawczymi mogą przekładać się na kłopoty w nauce czytania, pisania i matematyki.
• Zaburzenia emocjonalno-społeczne: Większa wrażliwość emocjonalna oraz trudności w relacjach rówieśniczych to częste problemy wcześniaków w wieku przedszkolnym i szkolnym.

Fundacje wspierające wcześniaki i ich rodziny w Polsce

W Polsce działa wiele organizacji, które wspierają wcześniaki i ich rodziny. Do najważniejszych należą:

• Fundacja Ernesta: Fundacja wspiera wcześniaki oraz ich rodziny w zakresie prawnym, psychologicznym i diagnostycznym. Dzięki zaangażowaniu wolontariuszy i pracowników fundacji, rodzice wcześniaków mogą korzystać z bezpłatnego doradztwa oraz wsparcia psychologicznego.
• Fundacja Wcześniak Rodzice-Rodzicom: Organizacja oferuje wsparcie informacyjne, psychologiczne i edukacyjne dla rodziców wcześniaków. Fundacja prowadzi także liczne projekty, takie jak wydawanie poradników czy organizacja warsztatów dla rodziców.
• Fundacja Świadomi Rodzice: Pomaga rodzinom wcześniaków w zakresie wsparcia psychologicznego i edukacyjnego oraz działa na rzecz integracji społecznej tych dzieci.
• Fundacja WOŚP (Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy): Dzięki środkom zebranym podczas corocznych finałów WOŚP finansuje zakup specjalistycznego sprzętu dla oddziałów neonatologicznych, w tym inkubatorów oraz urządzeń do przesiewowych badań słuchu.
• Fundacja Koalicja dla Wcześniaka: Współpracuje z neonatologami, rodzicami i specjalistami, aby podnosić jakość opieki nad wcześniakami i ich rodzinami w Polsce.
• Fundacja „Razem z Czwórką”: Zajmuje się wsparciem dla rodzin, które doświadczyły trudności związanych z porodem przedwczesnym.

Rola specjalistów i wsparcie rodziny

W opiece nad wcześniakiem kluczowe jest interdyscyplinarne podejście, w którym współpracują różni specjaliści, jak pediatrzy, fizjoterapeuci, logopedzi i psycholodzy.

Podsumowanie

Wcześniactwo to wyzwanie, ale także szansa na niesamowity rozwój przy odpowiednim wsparciu. Dzięki współpracy specjalistów, rodziców oraz różnego rodzaju fundacji, możliwe jest zapewnienie wcześniakom odpowiednich warunków do zdrowego startu w życie. Światowy Dzień Wcześniaka przypomina o solidarności i wspólnej pracy na rzecz najmniejszych wojowników.