Objawy zaburzeń integracji sensorycznej u dzieci

Zaburzenia integracji sensorycznej (SI) wynikają z problemów w przetwarzaniu bodźców sensorycznych przez układ nerwowy. Mogą objawiać się w różnych sferach życia – od codziennych czynności, przez emocje i zachowanie, aż po rozwój motoryczny i funkcje poznawcze.

1. Nadwrażliwość sensoryczna (hiperreaktywność)

Osoby z nadwrażliwością sensoryczną odbierają bodźce jako zbyt intensywne lub przytłaczające.

✔ Dotykowa:

• Niechęć do przytulania i kontaktu fizycznego
• Unikanie określonych tkanin, metek, ubrań
• Niechęć do mycia włosów, obcinania paznokci, czesania
• Dyskomfort przy brudzeniu rąk (np. farbami, piaskiem)

✔ Słuchowa:

• Silna reakcja na głośne dźwięki (np. odkurzacz, suszarka, dzwonek w szkole)
• Rozdrażnienie w hałaśliwym otoczeniu
• Zakrywanie uszu przy dźwiękach, które innym nie przeszkadzają

✔ Wzrokowa:

• Unikanie jasnego światła, migoczących obrazów
• Nadwrażliwość na intensywne kolory i kontrasty

✔ Przedsionkowa (równowaga):

• Lęk przed huśtaniem, wspinaniem się
• Strach przed wysokością, niechęć do zabaw ruchowych
• Problemy z jazdą na rowerze

✔ Proprioceptywna (czucie własnego ciała w przestrzeni):

• Niechęć do aktywności fizycznej
• Trudności z koordynacją ruchów
  

2. Niedowrażliwość sensoryczna (hiporeaktywność)

Osoby z niedowrażliwością sensoryczną potrzebują silniejszych bodźców, aby je zauważyć i zareagować.

✔ Dotykowa:

• Brak reakcji na ból, dotyk, zimno lub gorąco
• Poszukiwanie mocnego ucisku (np. ściskanie, obciążanie ciała)
• Nie zauważanie brudnych rąk, ubrania w nieładzie

✔ Słuchowa:

• Brak reakcji na swoje imię lub dźwięki z otoczenia
• Lubi głośne dźwięki, np. głośno mówi, ustawia telewizor na wysoką głośność

✔ Wzrokowa:

• Trudności z dostrzeganiem szczegółów
• Potrzeba intensywnych bodźców wizualnych, np. migających świateł

✔ Przedsionkowa (równowaga):

• Poszukiwanie intensywnych ruchów (np. ciągłe skakanie, kręcenie się, bieganie)
• Brak poczucia niebezpieczeństwa (np. skakanie z wysokości)

✔ Proprioceptywna:

• Brak kontroli nad siłą ruchów (np. zbyt mocne ściskanie ołówka)
• Nieumyślne potrącanie przedmiotów, ludzi
  

3. Poszukiwanie sensoryczne (ciągłe dążenie do bodźców)

Osoby z tym typem zaburzeń stale szukają dodatkowej stymulacji sensorycznej.

✔ Dotykowe:

• Dotykanie wszystkiego, potrzeba manipulowania przedmiotami
• Ciągłe obgryzanie paznokci, żucie przedmiotów (np. rękawów, długopisów)

✔ Przedsionkowe:

• Nieustanne bieganie, skakanie, wspinanie się
• Trudności z pozostaniem w miejscu (np. na lekcji)

✔ Słuchowe:

• Wydawanie dźwięków (np. mruczenie, buczenie, klaskanie)
• Mówienie bardzo głośno

✔ Węchowe i smakowe:

• Wąchanie przedmiotów i jedzenia
• Jedzenie nietypowych substancji (np. kredy, gliny)
  

4. Problemy z modulacją sensoryczną (trudności w dostosowaniu się do bodźców)

✔ Nagłe zmiany nastroju pod wpływem bodźców sensorycznych
✔ Trudności w przechodzeniu z jednej aktywności do drugiej
✔ Szybkie przestymulowanie i wybuchy emocji
✔ Problemy z koncentracją i uwagą

5. Problemy z motoryką i koordynacją ruchową

✔ Motoryka duża (ruchy całego ciała):

• Częste potykanie się, niezgrabność
• Trudności z jazdą na rowerze, skakaniem na skakance
• Unikanie aktywności fizycznych

✔ Motoryka mała (precyzyjne ruchy dłoni):

• Trudności z rysowaniem, wycinaniem, pisaniem
• Niechęć do zapinania guzików, wiązania sznurówek

✔ Planowanie ruchu (dysprazja):

• Problemy z organizacją ruchów, niezdarność
• Trudności z uczeniem się nowych czynności (np. układanie puzzli, budowanie z klocków)
  

6. Trudności emocjonalne i społeczne wynikające z zaburzeń SI

✔ Problemy z adaptacją do nowych sytuacji
✔ Niska samoocena – dziecko czuje się „inne”
✔ Nadmierna impulsywność lub wycofanie społeczne
✔ Problemy w relacjach z rówieśnikami (nie rozumie granic dotyku, jest agresywne lub unika kontaktu).

---

Zaburzenia integracji sensorycznej (SI) mogą objawiać się różnie w zależności od wieku dziecka. Oto podział najczęstszych objawów w poszczególnych grupach wiekowych:

---

Niemowlęta (0–1 rok)

➤ Problemy z regulacją:

• Nadmierna drażliwość, trudności w uspokajaniu się
• Kłopoty ze snem, częste wybudzanie się
• Problemy z karmieniem (np. trudności w ssaniu, wybiórczość pokarmowa)

➤ Reakcje na bodźce:

• Silna reakcja na hałas, dotyk, światło
• Unikanie przytulania lub nadmierne domaganie się bliskości
• Przesadna reakcja na zmianę pozycji ciała (np. niepokój przy zmianie pieluszki)

➤ Opóźnienia w rozwoju ruchowym:

• Niechęć do leżenia na brzuchu
• Opóźnione unoszenie główki, siadanie, raczkowanie
• Słaba koordynacja ruchów rąk
  

Małe dzieci (1–3 lata)

➤ Problemy z dotykiem i ruchem:

• Niechęć do ubrań o określonych fakturach
• Unikanie brudzenia rąk (np. farbami, piaskiem) lub wręcz przeciwnie – nadmierne poszukiwanie takich doznań
• Trudności z równowagą, częste upadki

➤ Reakcje słuchowe i wzrokowe:

• Nadmierne reagowanie na głośne dźwięki (np. płacz przy odkurzaczu, suszarce)
• Trudności z odnalezieniem przedmiotów w otoczeniu

➤ Opóźnienia w mowie i koordynacji:

• Opóźniony rozwój mowy
• Niechęć do czynności manualnych, np. budowania z klocków, manipulowania drobnymi przedmiotami
  

Przedszkolaki (3–6 lat)

➤ Problemy z ruchem i równowagą:

• Częste potykanie się, trudności z jazdą na rowerze
• Niepewność w zabawach na placu zabaw (np. na huśtawce, zjeżdżalni)
• Zbyt ostrożne lub zbyt ryzykowne zachowania

➤ Trudności z koncentracją i zachowaniem:

• Nadmierna potrzeba ruchu, ciągłe bieganie, skakanie
• Problemy z organizacją zabawy i naśladowaniem innych
• Łatwe rozpraszanie się bodźcami z otoczenia

➤ Nadwrażliwość lub niedowrażliwość sensoryczna:

• Niechęć do hałaśliwych miejsc (np. przedszkole, plac zabaw)
• Problemy z jedzeniem (np. nie toleruje określonych konsystencji)
• Nadmierna potrzeba dotykania wszystkiego
  

Dzieci w wieku szkolnym (6–12 lat)

➤ Problemy z motoryką i koordynacją:

• Trudności z pisaniem, wycinaniem, sznurowaniem butów
• Niechęć do zajęć sportowych, trudności w skakaniu, łapaniu piłki
• Szybkie męczenie się przy dłuższej aktywności fizycznej

➤ Trudności z organizacją i koncentracją:

• Trudności w skupieniu uwagi na lekcji
• Problem z wykonywaniem kilku poleceń naraz
• Wolne tempo pracy, bałagan w zeszytach

➤ Trudności społeczne i emocjonalne:

• Nadmierna reakcja na porażki, wybuchy złości
• Problemy z przestrzeganiem zasad, impulsywność
• Trudności w relacjach z rówieśnikami
  

Nastolatki (12+ lat)

➤ Problemy z planowaniem i organizacją:

• Trudności w zarządzaniu czasem i wykonywaniu zadań szkolnych
• Zapominanie o obowiązkach, gubienie rzeczy
• Trudności z samodzielnym ubieraniem się (np. dobieranie ubrań do pogody)

➤ Dyskomfort sensoryczny:

• Nadwrażliwość na dźwięki w szkole (np. hałas na przerwach)
• Niechęć do określonych tkanin, dotyku innych osób
• Przeciążenie sensoryczne, szybkie męczenie się w miejscach z dużą ilością bodźców

➤ Problemy emocjonalne i społeczne:

• Niska samoocena, unikanie wyzwań
• Problemy z regulacją emocji (wybuchy złości, lęk przed zmianami)
• Trudności w nawiązywaniu relacji
  

Jeśli u swojego dziecka zauważasz objawy wskazujące na trudności w przetwarzaniu sensorycznym, takie jak nadwrażliwość na dźwięki, dotyk lub światło, nadmierne poszukiwanie bodźców, trudności z koordynacją ruchową, częste rozdrażnienie lub problemy z koncentracją, warto skonsultować się z terapeutą integracji sensorycznej. Zaburzenia SI mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie dziecka, jego relacje z rówieśnikami, naukę oraz samopoczucie. Wczesna diagnoza i odpowiednio dobrana terapia pomogą dostosować otoczenie oraz wprowadzić ćwiczenia wspierające rozwój dziecka, poprawiając jego komfort życia i zdolność do radzenia sobie z bodźcami sensorycznymi.